Anayasa Mahkemesi, CHP’nin başvurusu üzerine Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın Anadolu Ajansı’nın (AA) “faaliyet” ve “örgütlenme ve insan kaynakları yönetimi” üzerindeki denetim yetkisini anayasaya aykırı bularak iptal etti. AYM üyeleri Rıdvan Güleç, Recai Akyel ise iptal kararına katılmayarak karşı oy kullandılar. Cumhurbaşkanlığı’nın 33 No’lu kararnamesi ile 18 Nisan 2019’da İletişim Başkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nde değişiklik yapıldı. Ana muhalefet partisi CHP, Anayasa Mahkemesi’ne başvurarak, kamu yardımı almasına rağmen özel şirket niteliği bulunan Anadolu Ajansı Türk Anonim Şirketi’nin denetimine dair kanunlarda düzenlemelerin bulunduğunu anımsattı. CHP başvurusunda, harcamaların yıllık bütçelerle yapılması nedeniyle Ajans ile sözleşme yapılmasını öngören kuralın kanunla düzenlenmesi gerektiği, ayrıca kararname ile İletişim Başkanlığı’na verilen denetim yetkisinin kurumun özerkliği ve tarafsızlığıyla bağdaşmadığı” gerekçesiyle iptali talep edildi. 2’YE KARŞI 13 OYLA İPTAL GELDİ Anayasa Mahkemesi, 30 Aralık 2020 tarihinde CHP’nin başvurusunu görüşerek iptal yönünde karar aldı. AYM kararının gerekçesi bugünkü Resmi Gazete’de yayımlandı. AYM üyeleri Rıdvan Güleç ve Recai Akyel’in karşı oyları nedeniyle iptal kararı 2’ye karşı 13 oyla alındı. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçilmesinin ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından yayımlanan 14 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle (CBK) İletişim Başkanlığı’nın yetkileri belirlendi. Kararnamenin 14. Maddesinde Anadolu Ajansı başlığı altında şu düzenleme getirildi: “Bakanlık her yıl kendi bütçesinin Anadolu Ajansı bölümündeki ödeneği aşmamak üzere Anadolu Ajansı ile en çok 5 yıllık sözleşme yapmaya yetkili olup; Anadolu Ajansının faaliyet, bütçe, örgütlenme ve insan kaynakları yönetimi üzerinde denetime de sahiptir. Bu denetime ilişkin usul ve esaslar Başkanlıkça belirlenir. Yapılacak sözleşmede Anadolu Ajansı yöneticilerinin atanma yolları da belirlenir.” İLETİŞİM BAŞKANLIĞI'NIN AA’YI DENETİM YETKİSİ ANAYASAYA AYKIRI Yayımlanan gerekçeli kararla AYM, düzenlemedeki İletişim Başkanlığı’nın AA’nın “faaliyet” ile “Örgütlenme ve insan kaynakları yönetimi” üzerinde “denetim” yapma yetkisini anayasaya aykırı buldu. aym, “Bu denetime ilişkin usul ve esaslar Başkanlıkça belirlenir” şeklindeki ikinci cümle ile “Yapılacak sözleşmede Anadolu Ajansı yöneticilerinin atanma yolları da belirlenir” ibareli üçüncü cümlenin de iptaline karar verdi. AYM kararı özetle şöyle: AA’NIN ÖZERKLİĞİNİ, TARAFSIZLIĞINI ETKİLER “Kuralın birinci cümlesinde ajansın bütçesinin yanı sıra faaliyeti, örgütlenmesi ve insan kaynakları yönetimi üzerindeki denetimin de merkezi idare tarafından yapılması öngörülmektedir. Ajansın şirket olarak temel amacı, yurt içinde ya yurt dışındaki olaylarla ilgili doğru, çabuk, tarafsız, çağdaş haber ve fotoğraf, görüntü ve multimedya istihbaratı yaparak bilgiyi basın ve yayın abonelerine ulaştırmaktır. Bu itibarla ajansın faaliyetlerinin yürütmenin içinde yer alan ve Cumhurbaşkanlığına bağlı olan başkanlıkça denetlenmesi, ajansın özerkliğiyle bağdaşmadığı gibi yayınlarının tarafsızlığını da etkileme ihtimalini barındırmaktadır. Öte yandan Ajansın örgütlenmesi ve insan kaynakları yönetimi üzerinde Başkanlığın denetim yetkisine sahip olması da Ajansın kendi faaliyetlerine ilişkin kararları alma ve uygulama konusundaki serbestisini ortadan kaldırdığından Anayasanın 133. Maddesinin üçüncü fıkrasında güvence altına alınan kamu tüzel kişilerinden yardım gören haber ajanslarının özerkliği ilkesiyle bağdaşmamaktadır.” CBK YETKİSİ İDAREYE DEVREDİLEMEZ CBK çıkarabilme yetkisinin bir sonucu olarak CBK ile düzenlenmesi gereken bir konuya ilişkin düzenleme yetkisinin Cumhurbaşkanı’nca CBK çıkarmak suretiyle kullanılması ve bu yetkinin idareye bırakılmaması gerekir. Anayasa koyucu tarafından CBK’ya tanınan asli bir yetkinin, başka bir idari işleme bırakılması mümkün değildir.” Denildi. SÖZLEŞME İLE YÖNETİCİ ATAMA, ÖZERKLİĞİ ANLAMSIZ KILAR Anayasanın 133. Maddesinin 3. Fıkrasında düzenlenen haber ajanslarının özerkliğinin, Ajansın kendi yönetim ve örgütlenmesine ilişkin kararları alma ve uygulama konusunda gerekli yetkiyle donatılmış olmasını ve Ajansın dış etkilere karşı korunmasını güvence altına aldığına işaret edilen kararda, “Bu itibarla Ajansın yöneticilerinin atama yollarının her yıl yenilenen sözleşme ile belirlenmesi, Ajansın, Anayasa’nın anılan maddesi gereğince sahip olduğu özerkliği anlamsız kılmaktadır” denildi.