Emile Zola’nın 1885’te yayımlanan başyapıtı Germinal, yeraltında biriken karanlığın, umudun, öfkenin ve insan onurunun ateşe dönüşme hikâyesi…
Fransız edebiyatının natüralist ustası Zola, maden işçilerinin yaşam koşullarını anlatırken adeta bir bilim insanı gibi gözlemliyor, bir tarihçi gibi belgeliyor ve bir sosyolog gibi çözümlemelerde bulunuyor.
Romanın başkahramanı Étienne Lantier, açlık ve sefalet içinde, Montsou kömür havzasında işe girer. Zola, maden çalışanlarını şu sözlerle betimliyor:
“Ve onlar bu köstebek yuvasında, toprağın yüzlerce metre altında, ciğerleri havasızlıktan yanıp tutuşa tutuşa durmadan kazma sallıyorlardı.”
Bu satırlar, daha ilk sayfalardan itibaren okurun ciğerini sıkıştırır ve romanın tonunu belirler: Yaşam değil, hayatta kalma mücadelesi…
“Germinal”, sanayi devriminin karanlık yüzüne tutulmuş bir projektör. 19. yüzyıl Fransa’sında işçi sınıfının örgütlenmeye başlamasıyla ortaya çıkan gerilimleri başarıyla yansıtıyor.
Zola’nın kaleminde işçi grevlerini bir olay görmemek gerekir. Aynı zamanda sınıf çatışmasının ete kemiğe bürünmüş halidir.
Kapitalist düzenin acımasızlığı, Maheu ailesinin açlıkla sürüklendiği ölüm yolculuğunda karşımıza çıkıyor.
Grevin kırılması sonrası yaşanan trajedi, Zola’nın politik tavrını saklamadığını gösteriyor.
Romanın sonunda tohum metaforu ile Zola, umuda da bir kapı aralıyor:
“Filizlenmekte olan tohum günün birinde toprağı delip gün ışığına çıkacaktı.”
Germinal, Fransızca “tohum” demek
Germinal, aynı zamanda Fransız Devrimi takviminin yedinci ayına denk gelen bir bahar ayıdır. Ventôse ayından sonra, Floréal ayından önce gelir.
Kelime kökeni ise; filizlenme anlamına gelen Latince “Germen” kelimesinden geliyor.
Zola; toplumsal sınıflar arasındaki uçurumu gözler önüne sererken, burjuvazinin görkemli sofralarını ve maden işçilerinin ekmeksiz akşamlarını da çarpıcı bir karşıtlıkla anlatıyor.
Eserde, kadınlar anne olmalarının yanında; ev geçindiren, bedenini satan, hak arayan birer figürdür. Çocuklar ise oyundan önce yer altı karanlığıyla tanışır.
Bu noktada Zola’nın uyarısını dikkatli irdelemek gerekir. Zira bir toplum, en alt tabakasının ezilmişliğini görmezden gelirse kendi çöküşünü hazırlar.
Roman, bireyin iç çatışmasına da eğiliyor. Étienne’in sosyalizm ve devrim düşüncesi ile içsel öfkesi arasındaki gelgitleri, insan ruhunun politik idealler karşısındaki kırılganlığını gösteriyor.
Madencilerin çaresizliği öfkeye, öfke şiddete evriliyor:
“İnsanoğlu yeryüzünde hak ve adaletini gerçekleştiremeyecekse toptan yok olsun daha iyiydi.”
Bu, toplu bir umutsuzluğun psikolojik portresidir.
Zola’nın natüralizmi, maden tekniğine dair detaylarda kendini gösteriyor. Havalandırma sistemleri, kömür damarları, kazma-kürek düzeni… Hepsi bir uzman titizliğiyle aktarılıyor.
İş kazaları ise kader değil, bilimin yok sayılmasının sonucudur.
Zola’nın dili zaman zaman sert olsa da tasvirleri okuru bizzat maden çukuruna çekiyor.
Doğalcı yaklaşımı, karakterlerini çevrelerinin bir ürünü olarak kuruyor; bu yüzden eserde kahramanlık değil, insanlık ön plandadır.
Toplumsal gerçekliği yansıtması, politik mesajları, mekân ve teknik detaylarda bilimsel bilgilere dayanması, zaman zaman ağır da olsa akıcı anlatım gücü, karakter derinlikleri ve betimlemeleri ile roman, tam bir başyapıt.
“Germinal”, karanlığın içinde yeşeren bir ışık: Zulmün içinde isyanın doğuşu…
Bugün hâlâ dünyanın farklı yerlerinde benzer çalışma koşulları yaşanıyorsa, Zola’nın uyarıları geçerliliğini koruyor demektir.
Yerin altında ezilenlerin sesi, toprak yarıldığında göğe yükselir.
Ve o ses bize hâlâ şunu söylüyor:
“Bitmedi daha sürüyor o kavga
ve sürecek
yeryüzü aşkın yüzü oluncaya dek!”
